Ooit gehoord van het Rakt-concept? Het is ontwikkeld door Jan in de jaren '90, een beetje geïnspireerd door de verhalen van ome André. Het is een paramedische benadering van dementerenden, efficiënter dan tot dan toe gebruikelijk. Het maakt het mogelijk de capaciteit van de hersenen te bepalen zodat een te grote belasting kan worden vermeden.
Jan legt uit: ,,De prachtige reizen naar Limburg om bomen te bekijken en te kappen langs het Julianakanaal gingen vergezeld met verhalen van pa. Ook al was ik toen pas tien, ik heb ze altijd onthouden. Zo vertelde hij over een vrouw – geen idee wie - die moeite had zich te oriënteren buiten de boerderij en steeds verdwaalde. Toen hebben ze een heg geplant zodat ze steeds bij een deur moest uitkomen. Dat functioneerde prima. Want ze liep met een hand een beetje tegen de heg terug. Toen ze de heg eens flink hadden gesnoeid, ging het prompt fout. Daarna hielden ze de heg keurig op hoogte.’’
Het verhaal is een voorbeeld van hoe dementerenden de wereld anders zien en herkennen.
,,Toen we in het verpleeghuis in Ewijk waar ik werkte als fysiotherapeut, de tuin gingen aanpassen voor deze dementerenden, hebben we ook heggen gebruikt. En het werkte. In het verpleeghuis plaatsten we in een grote ruimte een dressoir als oriëntatiepunt. Voor een aantal patiënten die moeite hadden met die ruimte, was het probleem opgelost. Dementie blijft een aandoening die doorgaat. Steeds moesten we nieuwe dingen bedenken om hun oriëntatie te verbeteren.’’
Een grote ruimte passeren is voor veel dementerenden een onontwarbare knoop.
,,Grote ruimten bleken voor hun een ramp te zijn. Ze moesten allerlei strategieën ontwikkelen om toch deze ruimte te passeren. Als hen ook maar een strobreed in de weg gelegd werd, was het hommeles. Ze bewogen op de toppen van hun kunnen. Net als een computer die al zijn rekenkracht nodig heeft. Bewegen op zich was al gestoord en vooral het evenwicht. Een doel bereiken vergde extra inspanningen. Zo’n oriëntatie-probleem konden ze er niet bij hebben. Wanneer het lopen en bewegen steeds moeilijker werd, ging de spierspanning steeds verder omhoog en werd hun gedrag steeds moeilijker. Als het centraal zenuwstelsel overbelast wordt, verstijven ze bijvoorbeeld of ze gaan op de grond zitten, of knijpen in je arm of barsten in huilen uit.’’
Bewegen is dus cruciaal in het “Rakt”-concept; dat beïnvloedt het gedrag.
,,Als je hen laat bewegen op hun niveau blijft de zogeheten cognitie ook veel beter en daarmee kunnen we zelfs de ziekte wat remmen. In die tijd was weinig bekend, wat het effect van bewegen was op deze dodelijke hersenaandoening. De vraag kwam vanuit de afdeling, hoe ze deze mensen optimaal konden laten bewegen. Want dat maakte het verzorgen veel lichter en aangenamer voor beide partijen. Bij neurologische aandoeningen als een beroerte en Parkinson waren we al verder met het trainen van hun restvermogen aan bewegen. Dan moet je denken aan bewegen in bed, komen zitten op de rand, opstaan uit bed of van stoel/rolstoel/ toilet enzovoorts.
En dat zo weinig mogelijk hulpmiddelen.’’
Jan heeft een mooie site waar nog veel meer informatie te vinden is: www.vanderakt.nl